1971: Moog

Een synthesizer is een elektronisch muziekinstrument dat digitaal geluid produceert. Met een synthesizer kun je veel geluiden na maken en nabootsen. Robert Moog was een muziekinstrumentbouwer uit Amerika. Hij was een van de eerste die met elektronische muziekinstrumenten ging experimenteren. Daarentegen is hij niet degene die de synthesizer heeft uitgevonden. Elisha Gray heeft in 1876 de eerste elektrische synthesizers uitgevonden. Ook staat hij bekend als degene die de eerste telefoon heeft uitgevonden. In 1949 begon Robert met het bouwen van theremins. Dat zijn muziekinstrumenten die worden bespeeld d.m.v. de afstand tussen de twee handen en de twee antennes te bepalen, hierbij wordt het instrument niet aangeraakt.
Door de nieuwsgierigheid van Robert ging hij experimenteren met de theremin. Hieruit ontstond de eerste ‘Moog’ synthesizer. Vanaf 1964 ging het beter met de wereld. De oorlog was 14 jaar geleden voorbij en de economie begon bij te trekken. De synthesizers van Moog werden een groot succes. In 1971 maakte Moog voor het eerst een synthesizer, waarbij alle onderdelen in één kast geplaatst waren, dit wordt ook wel de MiniMoog genoemd. Met een prijspunt van 1500 dollar was dit de goedkoopste moog tot dusver, bovendien was dit de eerste moog die een stuk lichter en draagbaar was, ideaal voor touring en live-performance. De vervanging van de patch cords voor knoppen met vaste functies bracht veel gebruiksvriendelijkheid met zich mee. Ook werd er ook het ‘pitch wheel’ toegevoegd aan de MiniMoog. Met een ‘pitch wheel’ kun je noten ombuigen, zodat ze hoger of lager klinken. De mogelijkheden voor expressie die deze pitch wheel met zich meebracht was voor die tijd ongekend. Ook het alom bekende ‘modulation wheel’, naast de pitch wheel was een innovatie die de MiniMoog introduceerde. Sindsdien hebben vele synth producenten deze controllers overgenomen in hun apparaten, waaronder Korg en Yamaha.
Men zegt dat als de synthesizer niet was uitgevonden, er veel verschillende muziekvormen niet zouden bestaan. Dance, trance, synth-pop, electro, techno, trap en house zijn stijlen die zijn ontstaan met behulp van een synthesizer. In de jaren 60 en 70 maakten steeds meer bekende artiesten gebruik van de synthesizer. Rock pop, jazz en zelfs reggae werden vaak ondersteund door synthesizers.
Twee jaar voor zijn dood, in 2003, is het Robert gelukt om een website te maken waar hij zijn synthesizers verkocht. Vandaag de dag zijn zijn synthesizers nog erg populair en worden wereldwijd verkocht. Echter moet je wel doorsparen als je een van zijn ‘kunstwerken’ wilt bezitten. De originele MINI-Moogs beginnen vanaf €3000.

Moog heeft naast de synthesizers ook veel andere interessante producten waaronder:

  • MicroMoog(1975)
    een monophonic synth met maar 1 oscillator
  • Polymoog(1975)
    een niet-programmeerbare polyphonische synth, met ongelimiteerde polyphony, wat voor die tijd revolutionair was.
  • Moog Taurus(1976)
    een bass synth met pedalen, zoals een kerkorgel.
  • MultiMoog(1978)
    een van de eerste synths met aftertouch
  • Moog Liberation(1980)
    ‘s werelds eerste ‘keytar’ synthesizer
  • Moogerfooger series(1998)
    analoge effects pedals
  • Little Phatty(2006)
    een van de latere edities van deze monophonic synth was de eerste moog met USB support.
  • Moog guitar(2008)
    Een elektrische gitaar met interne elektronica die eindeloze sustain toeliet, of juist de sustain vroegtijdig beëindigd. dit gaf weg voor nieuwe speelmanieren.

Hoe het werkt

De manier waarop het werkt is met een aantal verschillende, simpele elektronische componenten. Het doel is om samen een geluid te vormen. Het belangrijkste onderdeel is een oscillator. Voltage van een bron, beweegt elektronen, die oscilleren (bewegen heen en weer in een periodieke beweging), en zo ontstaat het geluid in een bepaald golfvorm. Er zijn vier meest voorkomende golfvormen: sinus, triangel, zaagtand, vierkant.
De oscillator zorgt ook voor een toonhoogte. In de natuurkunde wordt gesproken over een frequentie (waarin een golfvorm 1 cyclus afmaakt). Hoe sneller de frequentie, des te hoger de toonhoogte. Een verdubbeling zorgt ervoor dat dezelfde toon 1 octaaf hoger gespeeld wordt. 440 Hz bijvoorbeeld, is de A toon. 880 Hz is dezelfde A, maar dan een octaaf hoger!
Als je op die manier te werk gaat en je wilt de klank van een bestaand instrument nabootsen, dan stuit je op een probleem. Een trompet klinkt bijvoorbeeld niet hetzelfde als een saxofoon. De reden hiervoor, is dat elk instrument een bepaald timbre heeft. Een filter is de oplossing voor dit probleem! Een klank bestaat namelijk uit een grondtoon en verschillende boventonen. De filter blokkeert bepaald frequenties, en laat andere door. Die stel je zelf in.
Het verschil tussen een piano en een trompet is dat de piano uitdooft na het indrukken van een pianotoets. Om datzelfde te bereiken met een synthesizer, heb je een envelope generator nodig. De bekendste is de ADSR. Attack, Decay, Sustain, Release. Zo kun je instellen dat een toon na een bepaalde ingestelde tijd uitdooft.

Wendy Carlos

Iemand die Robert Moog erg heeft gesteund tijdens de ontwikkelingen van Moog, is Wendy Carlos, vroeger bekend als Walter Carlos. Nadat zij een academische graad behaalde op de Columbia University Computer Music Centre (een van de eerste M&T scholen in Amerika), was ze in contact gekomen met Robert Moog op een conference van de Audio Engineering Society in 1964. Bob Moog had zijn eerste Moog synthesizer modules op display. Ze werden al snel vrienden Zij was een muzikant met aanleg voor elektronica, en hij was een elektronisch ingenieur met aanleg voor muziek. Op deze manier kon zij hem al testend tips geven over de synthesizer, om deze te verbeteren en uit te breiden. Een van haar inputs was dat Moog drukgevoeligheid aan de toetsen toe wees, dit hielp enorm met expressie toe te voegen aan een toen nogal statisch instrument. Samen met Rachel Elkind, een producer en een vriendin die ze ontmoet had op Columbia University, ontwikkelde ze Switched-on-Bach. Dit Album bracht de synthesizer naar de mainstream, waar voorheen het enkel in experimentele muziek te vinden was. Het maken van dit album was echter geen makkelijk proces, de eerste moog was namelijk een monophonic instrument, er kon maar 1 noot tegelijkertijd gespeeld worden en moest dus met een multitrack recorder later gecombineerd worden tot één geheel. Na het success van Switched-on-Bach componeerde ze voor 2 grote Science Fiction producties, in 1969 voor ‘Marooned’ een beetje de ‘Gravity’ van z’n tijd. Daarna werkte ze samen met Kubrick aan ‘A Clockwork Orange’ in 1971. De soundtrack werd nog apart gereleased en was erg succesvol, later werkte ze nogmaals met kubrick voor “The Shining” in 1980. Ietsje later in 1980 componeerde ze ook voor de TRON soundtrack.

De Moog in Praktijk

De synthesizer had een belangrijke invloed op de muziek. Micky Dolenz van The Monkees kocht een van de eerste Moog-synthesizers. De band bracht als eerste in 1967 een album uit waarop een Moog te horen was: Pisces, Aquarius, Capricorn & Jones Ltd. Het haalde nummer 1 in de hitlijsten. Het album Switched-On-Bach (1968) van Walter Carlos was opgenomen met Moog-synthesizers en had een grote invloed op de muzikanten van die tijd. Het is een van de meest verkochte albums met klassieke muziek ooit.

De Moog was ook te horen op Abbey Road van The Beatles en Bridge over Troubled Water van Simon and Garfunkel in 1969, en vele andere albums volgden. Albums met elektronische muziek van Beaver and Krause, Tonto's Expanding Head Band, The United States of America en White Noise werden cult-objecten en progressieve rock-muzikanten zoals Richard Wright van Pink Floyd en Rick Wakeman van Yes gingen aan de slag met draagbare synthesizers. Andere vroege gebruikers waren Emerson, Lake & Palmer, Pete Townshend en Arthur Brown. In de jaren 70 waren er succesrijke albums van Jean Michel Jarre en Vangelis. De stijl synthpop, een subgenre van new wave, was grotendeels te danken aan synthesizer technologie. Duitse bands zoals Kraftwerk en Tangerine Dream leverden baanbrekend werk. “Enola Gay” (1980) van OMD gebruikte opmerkelijke elektronische percussie en een gesynthetiseerde melodie. Hits waren Tainted Love van Soft Cell, “Just Can't Get Enough” van Depeche Mode (1981) en “Are 'Friends' Electric?” van Gary Numan (1979). Andere synthpop-bands waren Visage Japan, Ultravox, Spandau Ballet, Culture Club, Eurythmics Blancmange en A Flock of Seagulls.

Bronnen

Auteurs

  • Viktor Adriaansens
  • Julien Sluyters
  • Anil Tümkaya