De jaren 80 waren qua ontwikkeling binnen de muziektechnologie enorm turbulent. Digitale opnametechnieken, sampling en de enorme groei van de muziekindustrie betekenden een ware revolutie. Muziek was toegankelijk voor iedereen en was geheel verweven met de popcultuur van de tijd. Een aantal uitvindingen hebben de wereld van de muziekproductie (en waarschijnlijk de wereld van de muziek als geheel!) compleet veranderd. De Fairlight CMI is hier een van. De Fairlight CMI was een revolutionaire synthesizer die op de markt werd gebracht in 1979. De CMI was een pionier op het gebied van sampling en sequencing en heeft hierdoor een legendarische status verkregen. Haar uitvinders, Peter Vogel en Kim Ryrie, waren rond de 20 jaar oud en waren bezig met het ontwerp van een van de eerste digitale synthesizers. Ze hoopten een synthesizer te maken die akoestische instrumenten natuurgetrouw kon synthetiseren. Dit is niet gelukt, maar ze hebben wel de muziektechnologie en vele genres die hiervan afhankelijk zijn geweest voor een groot deel geschapen!

Qasar M8 CMI (1975-1977)

De eerste iteratie van de CMI heette de Qasar M8 CMI. Deze versie van de CMI was gebaseerd op de Qasar synthesizer. De Qasar werd aangedreven door twee Motorola 6800 processoren die draaiden op een aangepaste versie van Microsoft DOS. De CMI werkte met een soort additieve synthese en synthetiseerde 8 stemmen met 128 partialen als maximum. Ook kon je gebruik maken van Waveform Editing. Elke stem had 4KB geheugen tot zijn beschikking en de rest van het geheugen stond op ponskaarten. De Qasar had een keyboard met 6 octaven en kostte in de tijd 20.000 dollar.

CMI Series I (1979)

Intern leek de eerste echte CMI erg veel op de eerdere uitvoering. Wel werden de ponskaarten vervangen door Floppydrives en werd er geen gebruik meer gemaakt van additieve synthese maar van sampling. Ook het scherm met de legendarische Lightpen maakte hier haar entree. Er werd gebruik gemaakt van 8-bits samples op 16kHz en het apparaat was te programmeren in iets dat MCL (Music Composition Language) heette. De CMI I kostte 18.000 pond.

CMI Series II (1982)

De CMI II was vrijwel identiek aan de eerste generatie, maar voegde een enorm belangrijke functie toe genaamd Page R. In Page R was de real-time composer te vinden, de grootvader van vrijwel elke moderne sequencer of DAW. Ook werd er een CV/Gate Interface toegevoegd. Deze versie kostte 25.000 pond.

CMI Series IIx (1983)

Gelijk aan de II, op een toegevoegde MIDI/SMPTE Interface na en het prijskaartje van 27.000 pond na.

CMI Series III (1985)

De laatste echte ontwikkeling van de Fairlight zoals we hem gewend zijn. Er werden nieuwe processoren geïmplementeerd en deze CMI had zelfs een harde schijf! Ook konden er 16 stemmen worden gesynthetiseerd in plaats van 8 en de sequencer werd uitgebreid. In plaats van het Lightpen systeem zit er nu een soort tekentablet bij het systeem. Erg vooruitstrevend! De prijs was inmiddels ook erg gestegen; er waren versies van 40.000 tot 60.000 pond beschikbaar.

CMI 30A (2009-2011) Een uitvoering van de CMI voor de dertigste verjaardag van de Synthesizer. In feite is het een recreatie van de originele Fairlight maar uitgevoerd naar moderne standaarden. Zo bezat deze versie een harde schijf van 500GB, USB-Poorten en Line Inputs met Phantom Power mogelijkheden. Veel van het uiterlijk en de werkwijze van de oude CMI is wel behouden. De Page R sequencer is bijvoorbeeld hetzelfde gebleven maar werd uitgebreid zodat er meer tracks in een project konden staan dan bij de originele CMI.

Fairlight Pro App (2011)

Een recreatie van de CMI IIx in de vorm van een mobiele applicatie. Zo zijn er bijvoorbeeld geluiden van de IIx en de III omgezet om te kunnen gebruiken op de mobiele applicatie. De interface van de applicatie lijkt op wat er op het scherm te zien is bij de originele Fairlight.

De uitvinders van de CMI waren niet op zoek naar datgene wat ze met de Fairlight wel hebben gevonden. Peter Vogel en Kim Ryrie ontmoetten elkaar toen ze rond de twintig jaar oud waren en ze maakten samen een gedeelde droom: Het in real-time kunnen synthetiseren van levensechte geluiden en die ook zo dynamisch maken als een echt akoestisch instrument.
Na maanden en maanden te hebben geploeterd in een kelder en lompe, onelegante designs te hebben gemaakt met dit idee in hun hoofd, gaven ze het bijna op. Uiteindelijk vonden ze wel dé grote ‘cheat’ om hun idee ‘ongeveer’ te laten werken. Deze cheat is wat we nu kennen als sampling. Toen er bijna geen hoop meer was voor hun idee om instrumenten digitaal zo realistisch mogelijk te laten klinken, gingen ze aan de gang met opnames. Het enkel kunnen aanpassen van attack, sustain en decay van een sample was voor Vogel en Ryrie een extreme teleurstelling.
De onwetende uitvinders besloten het apparaat uiteindelijk op de markt te brengen, en de ogenschijnlijke teleurstelling bleek een uitvinding te zijn die de wereld van de muziekproductie op zijn kop zette. Peter Gabriel was een van de eerste bekende muzikanten die het apparaat hoorde en hij stond compleet versteld. Vogel logeerde een tijd bij Gabriel en nam zijn demonstratie-CMI mee. Gabriel kreeg gelijk het idee om geluiden te gaan samplen die niet uit instrumenten kwamen zoals brekend glas of doffe klappen van bakstenen op de grond. De mogelijkheden leken eindeloos.
Peter Gabriel was zelfs zo onder de indruk dat hij met een familielid besloot importeur en distributeur van Fairlight te worden. Dit bleek een goede business-zet, al gauw stond de Fairlight op het verlanglijstje van menig wereldartiest. Anderen die de CMI al vroeg in het bezit hadden waren bijvoorbeeld Stevie Wonder, Herbie Hancock, Alan Parsons en Kate Bush. Het apparaat was echter zo vreselijk duur (27.500 dollar) dat het ook alleen in handen bleef van rijke studio-eigenaren of artiesten die niet goed wisten wat ze met al hun geld moesten.
De eerste generatie CMI werd ook al gauw uitgescholden voor een slecht ‘orkest in een doosje’ en werd ook door de vroege fans snel aan de kant geschoven als een duur muzikaal stuk speelgoed. De ondergang van de Fairlight leek nabij toen zelfs de Musician’s Union dit sentiment over begon te nemen. De CMI was dus op sterven na dood, ware het niet voor een stukje innovatie dat misschien nog wel belangrijker is geweest voor de muziektechnologie dan de komst van Sampling.
De tweede generatie CMI (welke overigens nog duurder was dan de eerste) herbergde een nieuwe technologie die in de Fairlight zelf ‘Page R’ werd genoemd. Page R was de eerste serieuze sequencer ooit. Inmiddels zijn we bekend met grafische weergaven van noten die van links naar rechts, loopen van maten of stukjes muziek en het quantizen van ingespeelde nootinformatie, maar in 1982 was het een absolute doorbraak. Mensen kochten de CMI II vaak puur voor Page R.
De CMI lag inmiddels ook niet enkel meer in de handen van ‘serieuze’ muzikanten, maar kon nu ook veel makkelijker worden gebruikt door mensen die weinig muziekkennis hadden. Dit betekende dus niet alleen een verbetering in gebruiksgemak, maar ook dat het maken van muziek een stuk democratischer werd. Je had geen dure studiotijd of platencontract meer nodig om serieus muziek te kunnen maken. Ook al was het kopen of huren van de CMI II nog steeds erg duur, het veranderde wel de manier van denken van veel muzikanten en fabrikanten van muziekapparatuur.
Uiteindelijk betekende dit wel weer een drempel voor Fairlight. Fabrikanten als Atari en Akai begonnen computers en samplers te maken met capaciteiten vergelijkbaar met die van de CMI, voor fracties van fracties van de prijs van een echte Fairlight. Dit was goed nieuws voor iedereen die muziek wilde gaan maken, maar natuurlijk slecht nieuws voor Fairlight. Vogel en Ryrie realiseerden zich dat ze andere markten moesten gaan aanboren. Ze kozen ervoor een nieuw bedrijf op te richten dat zich bezighield met audio- en videobewerking en maakten hier ook nieuwe apparaten voor. Het oorspronkelijke bedrijf Fairlight ging zich meer richten op het gebruik van hun sequencertechnologie voor post-productie en bleef dit ook gestaag doorontwikkelen. Ze hadden in deze markten zeker succes, maar de ontwikkelingen hierin hadden lang niet zo veel impact als de eerste generaties van de CMI.

Uiteindelijk zijn Vogel en Ryrie op heel veel vlakken binnen de muziekproductie visionair gebleken. Het idee om akoestische instrumenten zo zuiver mogelijk te proberen te synthetiseren was nieuw en zou pas jaren en jaren later opnieuw worden opgepakt. Het ‘per ongeluk’ ontdekken van sampling is overduidelijk een van de meest baanbrekende ontdekkingen geweest die ook zijn tijd ver vooruit was. Misschien wel te ver vooruit, omdat er eigenlijk te weinig middelen waren om deze technologie betaalbaar aan de man te brengen. De ontwikkeling van de sequencer is waarschijnlijk wel het belangrijkste geweest wat Fairlight heeft gedaan. Hun design en hun ‘alles moet op 1 scherm kunnen’-filosofie is leidend gebleken in de ontwikkeling van andere sequencers en de golven die Page R maakte ebben nu dus nog steeds verder in de sequencers en DAWs van vandaag. Fairlight heeft met al hun uitvindingen de hedendaagse manier van produceren van muziek en het ontwikkelen van genres als Hip-Hop en Dance voor een enorm deel vormgegeven. Het nalatenschap van de CMI leeft ook voort als een recreatie als plugin van Arturia (CMI V) en in een app door Peter Vogel zelf.

Peter Gabriel – Shock the Monkey
https://www.youtube.com/watch?v=CnVf1ZoCJSo
Op veel van Peter Gabriel’s albums uit de jaren 80 is de CMI-sound te horen, maar op Shock the Monkey is hij het meeste aanwezig.

Miami Vice Theme
https://www.youtube.com/watch?v=dEjXPY9jOx8
De Fairlight is zo ‘eighties’ dat zelfs de meest eighties TV-serie hem gebruikte om zijn openingstune (vrijwel helemaal) mee te maken.

Dave Vorhaus – Sleight of Mind
https://open.spotify.com/album/16ZumM7Zw2EKLtnlR3q3Yl
Alles op dit album is gemaakt met de Fairlight CMI. Een perfecte showcase van wat het apparaat allemaal kan.

CMI Demo – Pete Vogel
https://www.youtube.com/watch?v=iOlPCpSmhRM
Een demo van de CMI door een van de uitvinders. Een aantal functies en mogelijkheden worden toegelicht op een eigentijdse manier.

• Vijay van der Weijden
• Yannick Middelkoop
• Max Schellekens