1987: Yamaha Disklavier

Een geopende disklavier

Inleiding

Een disklavier is een piano geintroduceerd door Yamaha in 1987. De naam komt van het duitse woord klavier (Toetsen) en het woord disk (als in floppy disk). Het kan worden gezien als een morderne versie van de pianola; de piano is akoestisch en kan bespeeld worden door zowel een persoon als automatisch spelen door middel van solenoïdes. De meeste disklaviers hebben een opname functie. Het systeem kan met behulp van sensoren bij de hamers, toetsen en pedalen een performance opslaan als midi. De opname kan de piano hierna weer opnieuw afspelen.

Geschiedenis

In de jaren 70 kwamen er voor het eerst op solenoïde gebaseerde systemen voor pianos op op de markt, deze hadden slechts beperkte funcites. De eerste disklavier werd geintroduceerd in 1987 en was het eerste systeem waarbij dit systeem volledig ingebouwd zat, het systeem is bij de disklavier altijd al in de fabriek voorgeinstalleerd. De eerste modellen waren de MX100A en later de MX100B, deze waren beschikbaar in het upright studio model (U1). De modellen hadden sensoren bij de pedalen, toetsen en hamers. De piano’s maakte gebruik van het E-SEQ formaat van yamaha gezien midi tijdens de ontwikkeling van de disklavier pas uitkwam. Deze bestanden werden opgeslagen en gelezen van floppy disks. In latere versies werden functies als een toongenerator, multitrackrecroding, ingbouwde opslag en midi via computer toegevoegd, eveneens als een vleugel model.

Toepassingen

De disklavier is oorsponkelijk ontworpen voor gebruik vergelijkbaar met dat van de orginele pianola; de piano zou als een goede vervanging dienen voor live piano muziek. De piano’s waren al in de jaren 90 ook veel te vinden in hotel lobbies en restaurants. Tegenwoordig wordt de disklavier ook voor veel andere dingen gebruikt:

Pianisten

Zo wordt deze veel gebruikt voor piano studenten om hun spel op te nemen en later kritisch terug te kunnen luisteren. Ook voor het meespelen met verschillende stukken wordt de disklavier ingezet. Voor het inspelen via midi is de piano ook populair (hierbij wordt de piano meestal in silent mode gezet). Gezien het om een echte piano gaat is het authentieke piano gevoel een stuk beter dan met een ander keyboard.

Componisten

Gezieen er bij de disklavier de pianist geen limiet meer vormt voor de mogelijkheden van de componist heeft het ook gezorgd voor een nieuwe manie van componeren voor de piano. De nieuwe techniek heeft geeft de mogelijkheid om composities te maken die voorheen niet op een piano gespeeld zou kunnen worden. Ook geeft de disklavier de mogelijkheid om met behulp van programmas als max/msp algoritmische composities te maken.

Voorbeelden

AI Transforms a Dancer into a Pianist

In dit werk van Kaiji Moriyama & Berlin Philharmonic Orchestra samen met Tokyo University wordt de beweging van de danser live omgezet naar een compositie op de disklavier.

Aphex Twin

De producer Richard David James (artiestennaam) Aphex Twin) maakt veel gebruik van de disklavier. In 2001 bracht hij het album Druqks uit met verschillende composities voor de disklavier. Hierop staat zijn bekendste werk ‘Avril 14th’ een compositie voor de disklavier. Later heeft hij ook composities gemaakt voor een schommelende disklavier, om zo het dopplereffect live hoorbaar te maken. Evenals composities voor een geprepareerde disklavier.

Live Coding

In deze video is te zien hoet Andrew Sorensen en Ben Swift live coden met een disklaklavier.

Nederlandse Componisten

Enkele nederlanse werken met disklavier zijn; Chiel Meijerings met werk voor saxofoonorkest en disklavieren, en werken van Christina Oorebeek en Luc Houtkamp.

1998: Christina Viola Oorebeek - Octave Rains (Tuning Studies)