1981: Sampler

Keymodels:

• Ensoniq Mirage
• E-mu SP-1200
• Akai S-series & MPC

Sampling is ‘het digitaal opnemen en afspelen’. Dit kwam als signaal van 0’en en 1’en die een digitale processor kan ontvangen en verwerken. De eerste vorm van digitaal samplen kwam in 1969. Dit was de EMS (Electronic Music Studios).

Daarna kwam de Fairlight CMI (1980). Je kon hier nog maar een paar seconden opnemen.
Deze eerste digitale sample functie werd niet serieus genomen door de muziekindustrie. Pas toen veel mensen het gingen kopen en gebruiken bleek hoe handig een sampler was.
In deze tijd was een sampler nog extreem duur. Door het succes werden er steeds meer samplers gemaakt waardoor de prijs ook lager werd.
Vanaf 1980 werd er bij samplers gebruik gemaakt van pulse-code modulation (PCM). Dit is een digitale voorstelling van een analoog signaal. De signaalwaarde wordt op regelmatige tijdstippen opnieuw bemonsterd. De eerste sampler die hier mee werkte was de LMD-649 (Toshiba) uit 1981. Deze werd door Kenji Murata gemaakt voor de Japanse band Yellow Magic Orchestra. Met deze sampler kon je de samples ook loopen.

Er werden rond deze tijd ook korte samples gemaakt van bijvoorbeeld de attack van een instrument. Zo klinken de instrumenten ‘echter’. Dit is in de loop der jaren natuurlijk enorm ontwikkeld.

In 1987 werd de E-mu SP-1200 percussie-sampler gemaakt. Hiermee werden samplers in de hiphop muziek erg populair. Ook konden de samples steeds beter bewerkt worden door onder andere crossfading, time stretchen en het versnellen en vertragen zonder de toonhoogte te veranderen.

De Akai MPC60 (1988) is het belangrijkst geweest voor de sampler binnen de hiphop muziek.

Een sampler is een apparaat dat samples afspeelt. Samples zijn korte fragmenten geluid. Een sample kan uit een noot bestaan, maar kan bijvoorbeeld ook een complete drumloop zijn. Het kan een opgenomen instrument zijn, maar kunnen bijvoorbeeld ook omgevingsgeluiden zijn.

Samplers werken door na een trigger (keyboard of drum pad) een sample af te spelen. Deze trigger gaat meestal via het MIDI protocol. MIDI is in dit geval handig, omdat de aansturing van de sampler zo niet afhankelijk is van het apparaat wat je gebruikt.

De samples staan, omdat harde schijven meestal te traag reageerden, in het RAM geheugen van de sampler. RAM geheugen is het werkgeheugen van een computer en is direct verbonden met de processor. Hierdoor is data opgeslagen in het RAM geheugen sneller op te vragen.

Samplers kunnen niet alleen een sample terugspelen, maar ook “realtime” bewerken. Zo kan de sampler het geluidsfragment sneller afspelen, waardoor de toonhoogte van de sample verandert. Hierdoor kan de sample op verschillende midi-noten worden gebruikt en is het niet nodig om voor iedere noot een geluidsfragment in het geheugen te laden.

Er zijn in samplers twee instrument types: keymapped en phrase.
'Keymapped' houdt in dat er per instrument meerdere samples zijn voor verschillende noten. Zo is er voor een piano instrument in de sampler bijvoorbeeld een sample van de noot c3, de noot d3, e3, f3, etc. Voor de overige noten worden de samples gepitch-shift (versnelt waardoor de sample een andere toonhoogte krijgt). Pitch shifting heeft echter ook nog een nadeel, namelijk dat de duur van de sample anders wordt.
'Phrase'-samplers kunnen een sample niet van toonhoogte veranderen, maar zijn bedoeld om bijvoorbeeld drums af te spelen.

Vroeger werd een sample simpelweg harder afgespeeld bij een hogere midi-velocity. Hierdoor klonken de samples niet echt als een realistische representatie van het echte instrument, omdat een echt instrument kleine klankwijzigingen krijgt als je er harder op speelt.
Tegenwoordig is het RAM geheugen van samplers en computers zo snel en groot dat er nog meer samples kunnen worden ingeladen. Dit wordt niet alleen gebruikt om meer noten te samplen, maar ook verschillende dynamieken. Een viool heeft bijvoorbeeld een sample voor legato en een sample voor staccato. Daarnaast kunnen er ook samples zijn van een forte gespeelde noot, een mezzoforte gespeelde noot, etc. De klanken worden hierdoor nog realistischer omdat ook de vervormingen en boventonen die een instrument heeft bij verschillende dynamieken klinken.

In latere samplers werd ook nog een loop functie ingebouwd. Deze functie was bedoeld om tonen langer te laten klinken dan de sample eigenlijk lang was. Als je een pianotoets indrukt is de toon na een bepaalde tijd niet meer te horen. Een strijkinstrument blijft daarentegen doorklinken zolang de snaar wordt gestreken. Een sample met een lengte van twintig seconden is in het geval van memory niet heel praktisch.
Met loop-points wordt van een sample een start-point en een endpoint aangegeven. Bij het aanslaan speelt de sampler de volledige sample tot aan de endpoint, waarna hij terugspringt naar zijn startpoint. Vervolgens speelt hij door tot zijn endpoint, en gaat weer terug. Dit gebeurd zo lang de toets is ingedrukt. Zodra de toets wordt losgelaten, sprint de sampler naar het endpoint en laat de rest van de sample afspelen. Met goed geprogrammeerde sampler instrumenten is de overgang tussen start en endpoint niet te horen en lijkt de toon dus de hele tijd door te gaan.
De loopfunctie kan ook worden gebruikt om bijvoorbeeld een volledige drumloop af te spelen. De start en end points zijn in dat geval gewoon het begin en het einde van de sample.

In de jaren 80 en 90 ontstonden er veel nieuwe sampletechnieken door het beschikbaar worden van samplers voor het grote publiek. Veel van die technieken worden nog steeds veel gebruikt door artiesten en zijn nog hartstikke relevant. Een aantal van die technieken heb ik hieronder uitgelegd.

Doordat artiesten hun gekozen samples wouden aanpassen op het tempo van hun eigen nummer speelde ze vaak de sample af op een hogere of lagere noot. Doordat ze op deze manier timestretching gebruikten veranderde de pitch van hun samples ook. Omdat veel mensen het goed vonden klinken werd het uiteindelijk gebruikt als effect. Soms door het knippen van getimestretchede samples. En soms door de vocals in een hogere of lagere pitch af te spelen. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=SpnKbNQZ58w

Een techniek ontstaan uit timestretching is eigenlijk vrij simpel. Je pakt 1 vocal sample, kort vaak 1 lettergreep. Die sample map je vervolgens aan je keyboard en daarmee speel je een melodie. Dit werd vaak gebruikt in refreinen als vervanging voor tekst. De techniek stierf redelijk snel uit maar wordt tegenwoordig weer veel gebruikt in genres als trap, house en future bass. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=QrnIkjkooBM

Doordat in de begin jaren negentig (door nieuwere modellen samplers) het mogelijk werd om samples te timestetchen zonder de pitch te veranderen ontstonden er weer nieuwe sample technieken. Bij gated triggering werden vocal samples 1 a 2 keer vertraagd. Door uit de vocal vervolgens 1 noot te samplen en van die sample kopieën ritmisch te arrangeren krijg je op snelle manier een goede body voor een track. In veel early house en jungle werd deze techniek gebruikt. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=EkNsEAvy-Ys

Beatslicing heeft grote impact gehad voor moderne muziek genres. Door uit drumloops fills en ritmes te samplen kregen een groot arsenaal aan drum samples. Door deze vervolgens te koppelen aan midi controllers konden ze zelf een nieuwe drumloop maken. Deze drumloops klonken origineel en hadden een glitchy karakter. Beatslicing ontstond uit het genre jungle en is de grondlegger geweest voor early DnB. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=wKPlj4PkQZw

Het reversen van samples werd in bijna elk sampled based muziek genre gebruikt. Zowel voor vocals drums en instrumentale samples is reservering een veel gebruikt effect. In genres als jungle en Dnb hoor je vaak terug dat drums(loops) werden gereversed. Bij early house werden vaak akkoorden en vocals gereversed en bij hiphop ook vaak vocals en instrumentale samples. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=wqVsfGQ_1SU

Populair in early house, akkoord slicing was een techniek waarbij je gesamplede akkoord riffjes gebruikte als synth. het samplen van 1 akkoord riff geeft een uniek effect omdat de afstand tussen de noten altijd hetzelfde blijft na transponeren. Hierdoor kregen akkoordprogressies een chromatisch karakter. Ook gaf het transponeren vaak een extra groove doordat de tijd van de akkoorden ook daardoor veranderden. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=DPtSmU194U4

Doordat samplers voor iedereen toegankelijk werden in de 80s en 90s, ontstonden er snel technieken die in professionele studios waarschijnlijk nooits waren bedacht. Een populaire techniek gebruikt door J-dilla was niet quantizen. wanneer gesamplede drums en instrumenten via midi worden ingespeeld is alles nooit precies op de grit gespeeld. Door een quantize optie is het mogelijk alles weer te plaatsen op de grid. J-dilla raakte deze knop echter nooit aan waardoor zijn beats volgens velen een zeer natuurlijk en swingende feel kregen. Een ander veel te horen effect in hiphop is de lowpass sampled bass. Het idee voor deze techniek ontstond uit een gekkigheid in de E-MU SP-1200. Hank Shocklee (Public enemy) ontdekte dat als je de jack van de SP-1200 maar half inplugde, je een lowpass filter kreeg. Dit was vaak handig omdat live vaak de lage frequenties slecht klonken of konden overheersen. Voorbeelden: https://www.youtube.com/watch?v=SENzTt3ftiU&t=497s https://www.youtube.com/watch?v=l_Jeyif7bB4

Om met een beperkt geheugen om te gaan in een sampler is het een optie al het materiaal heel snel af te spelen en op te nemen om het daarna weer omlaag te transponeren. Op die manier krijgt de sample op originele snelheid relatief lagere sample rate met alle prettige bijeffecten van dien. Samplers zonder antialiasingfilter hebben vaak een herkenbare ring sound. In de volksmond ook wel karakter genoemd. Toen de interpolatiealgoritmen in de latere modellen beter werden, verdwenen ook die effecten die toen verre van gewenst waren.

https://www.thomann.de/blog/nl/een-korte-geschiedenis-van-sampling/

Je kunt meerdere samples tegelijkertijd laten spelen waardoor er meerdere stemmen of akkoorden ontstaan. De hoeveelheid noten die tegelijk gespeeld kunnen worden is afhankelijk van de sampler.

De samples worden opgeslagen in het geheugen van de sampler/de computer. De hoeveelheid geheugen er beschikbaar gesteld is heeft invloed op hoeveel samples je kan opslaan en hoe lang deze kunnen zijn.

Een sampler heeft een maximaal aantal MIDI kanalen die je kunt gebruiken met verschillende instrumenten.

De bit depth heeft invloed op de resolutie van je sample.

De hoeveelheid audio outputs er beschikbaar zijn.

De sampler heeft er om te beginnen voor gezorgd dat men instrumenten kon laten klinken die ze zelf niet bespelen. Hierdoor werd componeren ook makkelijker. Voorgaand hoorde men een compositie vaak vast voor het eerst als geheel als het werd uitgevoerd door een orkest. Door de sampler had je van te voren al een redelijk accuraat beeld.
Ook ontstond er een nieuw vak: samplen. Voorgaand werd er natuurlijk al wel “gesampled” met tape of iets dergelijks, maar nu werd het een aparte discipline. In de loop der jaren is er een hele markt voor ontstaan. Tegenwoordig zie je steeds meer sample-libraries als East-West en Vienna die hun uiterste best doen een zo accuraat mogelijke representatie te creëren van live-instrumenten.

Één van de eerste samplers is de Mellotron (1963). Echter kon je met de Mellotron niet samplen. Met behulp van magnetische banden kon je wel van te voren opgenomen samples afspelen.

Toen de mellotron uitkwam, waren deze onbetaalbaar voor de wat kleinschalige artiesten. Voorheen konden ze alleen maar gebruik maken van draaitafels. De plaat werd dan gebruikt om een klein stukje de hele tijd te herhalen. Hierover kon gerapt worden. Maar met de komst van betaalbare samplers (zoals de Akai MPC, zie afbeelding 1) konden artiesten veel uitgebreider te werk gaan.

De komst van de Sampler heeft een enorme impact gemaakt op de hip-hop industrie. Dit komt vooral omdat je met samplers goed kan remixen. Het is dan ook dat door de sampler de hip-hop weer een come-back maakt in de jaren 80.

Afbeelding: De Akai MPC

Veel artiesten namen ook drumloops van elkaar over en gebruikte dat in hun eigen tracks. Het nummer Change the beat van Fab Five Freddy is volgens de BBC de meest gesamplede track met meer dan 1150 nummers die het hebben gebruikt. Een ander veel gebruikte sample is de Orchestral hit. Dit geluid kwam voor het eerst voor op de Fairlight CMI (zie afbeelding). Gesampled van Stravinsky’s 1910 orkest-nummer: Firebird Suite.

Afbeelding: De Fairlight CMI

http://www.historyofinformation.com/expanded.php?id=2717

2018/03/08 'Sampler'

• Jochem van Iterson
• Eva Hunting
• Nika Nuijten

2019/04/15 'De Sampler'

• Anthony Dingemanse
• Joey van der Laan
• Jelle van Oosterom

2019/06/19 'Samenvoegen van bovenstaande dubbele artikelen'

• Mark Schuit