De Sampler

Vanaf midden jaren ‘80 werd sampling enigszins betaalbaar voor de werkende muzikant en later ook slaapkamerproducers.

Het begin wordt gekenmerkt door modellen zoals de Ensoniq Mirage en wat later de Akai S-series. Roger Linn ontwikkelde samen met Akai de MPC-60, die samen met de SP1200 in het verlengde lag van de Linndrum. Waar drumcomputers zoals de Linndrum al samples aan boord hadden, kon je met de nieuwere modellen zelf samples opnemen. Er waren al eerder samplers met een sequencer ineen, maar die waren lastiger in het gebruik en in minder grote getale gemaakt.

(Casio SK series voor de thuisgebruiker) In Detroit vonden ze in de 90’s Kurzweil heel leuk. De Engelse IDM crowd vonden de Casio FZ-1 en Ensoniq samplers te gek. In de iets vroegere jaren ‘80 had je ook de Korg SDD2000 waarmee je een of twee samples kon opnemen en triggeren met een drumcomputer.

Key modellen: Ensoniq Mirage E-mu SP-1200 Akai S-series & MPC

In bepaalde kringen had je de Casio FZ die wel eens vergeten wordt. Casio en Ensoniq samplers hadden vaak wat meer esoterische functies die ze aantrekkelijk maakten voor experimentele electronica.

De metalig klinkende timestretch functie uit de Akai S-series werd veel gebruikt in de jungle en vroege drum and bass. Toen de modellen wat meer geheugen kregen, gingen de producties ook anders klinken. Als direct resultaat ging de productiewaarde omhoog.

Één van de eerste (als het niet de eerste is) samplers is de Mellotron(1963). Echter kon je met de Mellotron niet samplen. Met behulp van magnetische banden kon je wel van te voren opgenomen samples afspelen.

Toen de mellotron uit kwam, waren deze onbetaalbaar voor de wat kleinschalige artiesten. Voorheen konden ze alleen maar gebruik maken van draaitafels. De plaat werd dan gebruikt om een klein stukje de hele tijd te herhalen. Hierover kon gerapt worden. Maar met de komst van betaalbare samplers (zoals de Akai MPC, zie afbeelding 1) konden artiesten veel uitgebreider te werk gaan.

De komst van de Sampler heeft een enorme impact gemaakt op de hip-hop industrie. Dit komt vooral omdat je met samplers goed kan remixen. Het is dan ook dat door de sampler de hip-hop weer een come-back maakt in de jaren 80.

De Akai MPC

Veel artiesten namen ook drumloops van elkaar over en gebruikte dat in hun eigen tracks. Het nummer Change the beat van Fab Five Freddy is volgens de BBC de meest gesamplede track met meer dan 1150 nummers die het hebben gebruikt. Een ander veel gebruikte sample is de Orchestral hit. Dit geluid kwam voor het eerst voor op de Fairlight CMI (zie afbeelding 2). Gesampled van Stravinsky’s 1910 orkest-nummer: Firebird Suite.

De Fairlight CMI

In de jaren 80 en 90 ontstonden er veel nieuwe sample technieken door het beschikbaar worden van samplers voor het grote publiek. Veel van die technieken worden nog steeds veel gebruikt door artiesten en zijn nog hartstikke relevant. Een aantal van die technieken heb ik hieronder uitgelegd.

Doordat artiesten hun gekozen samples wouden aanpassen op het tempo van hun eigen nummer speelde ze vaak de sample af op een hogere of lagere noot. Doordat ze op deze manier timestretching gebruikten veranderde de pitch van hun samples ook. Omdat veel mensen het goed vonden klinken werd het uiteindelijk gebruikt als effect. Soms door het knippen van getimestretchede samples. En soms door de vocals in een hogere of lagere pitch af te spelen. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=SpnKbNQZ58w

Een techniek ontstaan uit timestretching is eigenlijk vrij simpel. Je pakt 1 vocal sample, kort vaak 1 lettergreep. Die sample map je vervolgens aan je keyboard en daarmee speel je een melodie. Dit werd vaak gebruikt in refreinen als vervanging voor tekst. De techniek stierf redelijk snel uit maar wordt tegenwoordig weer veel gebruikt in genres als trap, house en future bass. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=QrnIkjkooBM

Doordat in de begin jaren negentig (door nieuwere modellen samplers) het mogelijk werd om samples te timestetchen zonder de pitch te veranderen ontstonden er weer nieuwe sample technieken. Bij gated triggering werden vocal samples 1 a 2 keer vertraagd. Door uit de vocal vervolgens 1 noot te samplen en van die sample kopieën ritmisch te arrangeren krijg je op snelle manier een goede body voor een track. In veel early house en jungle werd deze techniek gebruikt. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=EkNsEAvy-Ys

Beatslicing heeft grote impact gehad voor moderne muziek genres. Door uit drumloops fills en ritmes te samplen kregen een groot arsenaal aan drum samples. Door deze vervolgens te koppelen aan midi controllers konden ze zelf een nieuwe drumloop maken. Deze drumloops klonken origineel en hadden een glitchy karakter. Beatslicing ontstond uit het genre jungle en is de grondlegger geweest voor early DnB. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=wKPlj4PkQZw

Het reversen van samples werd in bijna elk sampled based muziek genre gebruikt. Zowel voor vocals drums en instrumentale samples is reservering een veel gebruikt effect. In genres als jungle en Dnb hoor je vaak terug dat drums(loops) werden gereversed. Bij early house werden vaak akkoorden en vocals gereversed en bij hiphop ook vaak vocals en instrumentale samples. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=wqVsfGQ_1SU

Populair in early house, akkoord slicing was een techniek waarbij je gesamplede akkoord riffjes gebruikte als synth. het samplen van 1 akkoord riff geeft een uniek effect omdat de afstand tussen de noten altijd hetzelfde blijft na transponeren. Hierdoor kregen akkoordprogressies een chromatisch karakter. Ook gaf het transponeren vaak een extra groove doordat de tijd van de akkoorden ook daardoor veranderden. Voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=DPtSmU194U4

Doordat samplers voor iedereen toegankelijk werden in de 80s en 90s, ontstonden er snel technieken die in professionele studios waarschijnlijk nooits waren bedacht. Een populaire techniek gebruikt door J-dilla was niet quantizen. wanneer gesamplede drums en instrumenten via midi worden ingespeeld is alles nooit precies op de grit gespeeld. Door een quantize optie is het mogelijk alles weer te plaatsen op de grid. J-dilla raakte deze knop echter nooit aan waardoor zijn beats volgens velen een zeer natuurlijk en swingende feel kregen. Een ander veel te horen effect in hiphop is de lowpass sampled bass. Het idee voor deze techniek ontstond uit een gekkigheid in de E-MU SP-1200. Hank Shocklee (Public enemy) ontdekte dat als je de jack van de SP-1200 maar half inplugde, je een lowpass filter kreeg. Dit was vaak handig omdat live vaak de lage frequenties slecht klonken of konden overheersen. Voorbeelden: https://www.youtube.com/watch?v=SENzTt3ftiU&t=497s https://www.youtube.com/watch?v=l_Jeyif7bB4

Om met een beperkt geheugen om te gaan in een sampler is het een optie al het materiaal heel snel af te spelen en op te nemen om het daarna weer omlaag te transponeren. Op die manier krijgt de sample op originele snelheid relatief lagere sample rate met alle prettige bijeffecten van dien. Samplers zonder antialiasingfilter hebben vaak een herkenbare ring sound. In de volksmond ook wel karakter genoemd. Toen de interpolatiealgoritmen in de latere modellen beter werden, verdwenen ook die effecten die toen verre van gewenst waren.

https://www.thomann.de/blog/nl/een-korte-geschiedenis-van-sampling/

• Anthony Dingemanse
• Joey van der Laan
• Jelle van Oosterom