1919: Theremin

De Theremin is de eerste analoge synthesizer die in staat was traploos ​de toonhoogte te veranderen. Het instrument werd in de jaren 50 onder andere veel gebruikt voor geluidseffecten in films. Bijvoorbeeld voor het geluid van een ufo die voorbij kwam vliegen. Het instrument is ook duidelijk te horen in het herkenningsmelodietje van Startrek. Een variant op de theremin was de Elektro-Theremin. Dit instrument wordt in tegenstelling tot de theremin mechanisch aangestuurd. voorbeeld Rond de jaren 80 werden er door mensen ook verschillende varianten gebouwd, waaronder een theremin die op lichtgevoelige cellen werkt waardoor je hem kan bespelen met licht erboven te hangen en met je handen af te schermen. Er zijn niet geweldig veel instrumenten die op dit concept zijn voortgeborduurd. Het was een vrij op zichzelf staand instrument waar niet heel veel vraag naar was en dus nooit echt is doorontwikkeld. Wel heeft het idee van meer expressie in analoge synthesizers kunnen leggen zich verder ontwikkeld. Denk bijvoorbeeld aan de roli Seaboard. Dit is een midi keyboard die in principe werkt als een normaal midi keyboard maar waar elke vingerbeweging op de zelde toets ook expressief hoorbaar is in de toon.

De werking van de theremin is ontstaan uit de mogelijkheden van de net ontwikkelde radiotechnologie. Leon Theremin wilde deze manier van golven uitzenden gebruiken om in combinatie met het menselijk lichaam tonen te creëren. De theremin is net als andere oscillators een apparaat wat elektromagnetische golven uitzendt op verschillende frequenties. Normaal wordt de frequentie van een oscillator bepaald door knop of hendel, maar in het geval van de theremin gebeurd dit zonder het apparaat zelf aan te raken. Om dit mogelijk te maken creëert het instrument een elektromagnetisch veld rondom twee antennes, waarvan een horizontaal en een verticaal. Beide antennes oscilleren op een frequentie net iets lager dan 500 kHz, hiermee wordt interferentie met radiosignalen vermeden. De horizontale antenne staat vast op deze frequentie, terwijl de frequentie van de verticale antenne wordt beïnvloed door de beweging van een hand. De elektrische die worden opgevangen worden vervolgens versterkt en verstuurt naar een luidspreker. Met de verticale antenne kan de toonhoogte worden bepaalt omdat deze een veranderlijke frequentie heeft. Hoe dichter de hand bij de antenne komt, hoe hoger de toonhoogte wordt. Door de hand boven de horizontale antenne te bewegen wordt het volume bepaalt. Hoe dichter de hand bij de horizontale antenne, hoe hoger het volume. De theremin niet alleen het eerste instrument wat zonder aanraking werkte, maar ook de eerste analoge synthesizer het mogelijk maakte traploos de toonhoogte te veranderen.

De uitvinder was Mr. Theremin Meneer theremin was violist, en natuurkundige.

In zijn poging om een verbeterde radioconstructie te maken, deed de Russische uitvinder en wetenschapper Lev Sergeyevich Termen in 1918 een merkwaardige ontdekking. Het apparaat waar hij aan werkte, bracht een fluitende toon voort, waarbij de toonhoogte afhankelijk was van de afstand tussen zijn lichaam en het apparaat. Het verschijnsel was voor hem interessant genoeg om het nader te onderzoeken en verder te ontwikkelen.

Het eerste bouwwerk noemde Thermen de “Aetherophone”. Het instrument was min of meer ontworpen als een alarmsysteem. Verdere ontwikkeling van het instrument leidde tot het eerste levenslicht van de “Termenvox” in 1920. De Termenvox werd later bekend onder de naam “Theremin”. Dat zijn uitvinding ook als alarmsysteem kon dienen, wekte bij de communistische regering veel belangstelling. Het instrument kon eventueel dienst doen voor militaire doeleinden. De alarm-versie van de Theremin werd dan ook als groot militair geheim bestempeld.

Termen ontwierp een nieuw model van de Theremin, die hij de “Terpsitone” benoemde. In tegenstelling tot de normale Theremin reageerde de Terpistone op bewegingen van het gehele lichaam. Verder ontwikkelde Termen nieuwe alarmsystemen. In 1945 ontwierp hij “The Thing”, afluisterapparatuur die werkte op basis van passieve radiotechnologie – een voorloper van RFID. Voor deze uitvinding ontving hij de Stalinprijs. Tot 1966 werkte Theremin voor de KGB, terwijl hij zijn elektronische muziekinstrumenten doorontwikkelde. In Amerika heeft theremin nog alarmsystemen ontworpen voor gevangenissen van de federal bureau of prisons. (Alcatraz Federal Penitentiary.)

Vele jaren later werd duidelijk dat Theremin teruggekeerd was naar Rusland door financieele problemen in de verenigde staten. Hoewel er ook geruchten rondgaan dat Theremin vluchte voor de opkomende oorlog, waarbij het niet verstandig zou zijn om als rus in de VS te zijn. Kort na zijn terugkeer werd hij gevangen genomen in de Butyrka gevangenis, waarvoor hij in de goudmijnen zou werken. Maar in tegendeel was hij in het geheim aan het werk gezet in een geheim laboratorium in zijn Kamp, samen met andere natuurkundigen.

• Fons Beijer
• Jesse van Dijken
• Luuk van de Mosselaer