1900 - nu : Versterking van bas instrumenten over de jaren

Door de geschiedenis van de muziek heen heeft men veel gebruik gemaakt van bas instrumenten om ensembles en bands een volle sound te geven en in de lage registers aan te vullen. Het probleem van bas instrumenten is echter dat de lage frequenties snel zacht gaan klinken, iets waar men altijd oplossingen voor heeft moeten vinden. Dit zijn problemen waar bassisten tot de dag van vandaag nog regelmatig te maken mee hebben.

Om het verhaal van de basversterking te volgen moeten we eerst beginnen bij een van de eerste populaire bas instrumenten, de tuba. Alhoewel de contrabas al een lange tijd gebruikt werd in orkesten is de uitvinding van de tuba en andere bas blaasinstrumenten een aanwijzing van instrumentenmakers die het basregister meer volume wilden geven. Waar het eerst nodig was om het orkest zachter te laten spelen voor een bas solo was dit nu niet meer nodig. In 1835 werd de eerste tuba uitgevonden. Toen het rond 1850 rap gebruikt werd in Duitse fanfarebands en orkesten volgden bands uit andere landen zoals Engeland en Frankrijk langzaam ook deze ontwikkeling. Later werd de tuba gegroepeerd met andere lage blaasinstrumenten zoals de euphonium, bombardon, sousafoon en de helicon; gezamenlijk werden deze de koper bas genoemd.¹⁾ Aan het begin van de 20e eeuw werd de tuba veel bij vroege New Orleans²⁾ jazz bands gebruikt, rond 1920 kreeg de contrabas echter snel voorkeur over de tuba. Met de contrabas kon men een percussievere partij spelen en waren ‘walking-bass’ partijen (partij waarbij de bas continu op elke tel een noot speelt) mogelijk zonder dat er adempauzes nodig waren. De contrabassisten zaten alsnog met het probleem dat ze vaak nauwelijks te horen waren. Om toch meer geluid te produceren werd er al snel een slap speelstijl aangenomen waarbij de snaren zo heftig worden geplukt dat ze terugspringen tegen hals, hierdoor kwam er nog een hoge percussieve tik bij en had de bas toon meer volume.

Er is één plaats waar deze transitie nog niet zo erg voorkwam, en dat is bij oude akoestische opnames die via één hoorn direct naar de naald geleid werden die dit kerfde in een zachte wax plaat. Het probleem van deze opnames was dat ze een klein frequentie bereik hadden, slechts 250 Hz tot 2500 Hz, waar de laagste noot van een bas rond de 41 Hz zit. Ook had je meer volume nodig om het geluid tot zijn recht te laten komen. Al deze redenen leiden dat hier de tuba de voorkeur had, deze kan namelijk een groter volume produceren en het heeft meer hoge toon in zijn klank dan de contrabas.^{3) 4)}

Aan het eind van de twintiger jaren werd het mogelijk om instrumenten en zang elektrisch te versterken. De eerste voorbeelden hiervan zagen we in de Rickenbacker en Vega elektrische contrabas. De Rickenbacker gebruikte snaren gewikkeld in ijzerdraad waarvan de trilling door een magneet werd opgepakt. De Vega gebruikte een systeem waarbij binnen het lichaam van de bas de trilling van de brug werd opgenomen. De instrumenten zijn nooit heel populair geweest, voornamelijk omdat de versterking nog steeds erg lastig te doen was. De meeste versterkers hadden slechts een vermogen van 15 Watt, wat gewoon niet genoeg vermogen is om de bas heel luid te reproduceren.⁵⁾

Ook werd de eerste basgitaar gebouwd in het jaar 1936, dit was de Audiovox Model 736 Bass Fiddle. De basgitaar was uitgebracht met zijn eigen 18 Watt basversterker, maar omdat het zo revolutionair en controversieel was om een bas horizontaal te spelen is het nooit een succes geworden.⁶⁾

Een nieuwe uitvinding om contrabas te versterken kwam er in 1946 ook bij, namelijk de amplified peg. De amplified peg, of in het kort de ampeg, is een transducer microfoon die aan de bovenkant van de 'peg' van een contrabas het geluid binnen de contrabas opneemt. Kort hierna in het jaar 1949 kwam hier ook een nieuwe basversterker bij, de Ampeg Super 900. Dit was een van de eerste commercieel populaire basversterkerd. Deze uitvindingen van Everett Hull kondigden het begin aan van het bekende bas versterking merk Ampeg.⁷⁾

Binnen de muziek productie was het nu mogelijk om een veel groter bereik op te nemen, maarliefst van 60 Hz tot 6000 Hz. Vanaf dit tijdperk werd de tuba binnen de jazz- en popmuziek ook minder populair en werd snel de voorkeur gegeven aan contrabas aangezien deze, alhoewel met een beetje moeite, nu wel duidelijk op te nemen was. Ook was het mogelijk om meerdere microfoons bij elkaar te sommen zodat de bas zijn eigen microfoon had die versterkt kon worden. Hiervoor was er dan ook een ‘sound engineer’ bijgekomen. De sound engineer zorgt ervoor dat alles goed opgenomen wordt.

Sinds de uitvinding van elektrische versterking en opname zijn er veel ontwikkelingen geweest in de versterking van bas instrumenten. Het begin van het nieuwe bas tijdperk zouden we eigenlijk terugvinden bij het commerciële succes van de precision bass van Fender. De precision bass, ook wel bekend als de p-bass, is in 1951 de eerste massa geproduceerde basgitaar. Zoals eerder gevonden bij de Audiovox Model 736 Bass Fiddle blijkt dit zijn eigen basversterker nodig te hebben. Naast Ampeg werd Fender ook snel groot in de ontpoppende bas versterking industrie. Om de net nieuwe p-bass te vergezellen kwam Fender in 1952 met de Fender Bassman. Deze nieuwe versterker had een vermogen van maarliefst 50 Watt en had een enkele 15 inch speaker. Tijdens de 60er jaren kwamen er meer bedrijven bij die versterkers, waaronder basversterkers, gingen produceren. Bekende versterker bedrijven waren onder andere Marshall, Hiwatt en ook Vox.

Vox kwam met een van de eerste 'solid-state' bas versterkers. Voor solid-state maakte alle versterkers gebruik van een buizensysteem. Deze buizen waren van binnen vacuüm en konden het signaal versterken, echter waren ze erg fragiel en waren de transformers die hierbij kwamen erg zwaar. Solid-state versterkers hadden hier geen last van omdat ze gebruik maakten van relatief lichte en duurzame transistors. Alhoewel de lancering van de solid-state versterkers niet zonder groeipijntjes verging, zijn ze aan het einde van de 60er jaren toch erg populair geworden door onder andere slimme deals met populaire bands.

Alle jaren hierna zijn versterkers telkens beter geworden. Tegenwoordig kunnen we versterkers van veel hogere vermogens maken, een 1000 Watt versterker is niet gek om tegen te komen, en de technologieën zijn veel betrouwbaarder geworden. Omdat de basgitaar zo makkelijk te versterken was, een erg schoon basgeluid gaf en erg praktisch was is dit snel het meest populaire bas instrument geworden.⁸⁾

• Wouter M. Besse